Τα χρώματα που βρίσκουμε στη φύση οφείλονται σε ουσίες που ονομάζονται χρωστικές.
Μια ομάδα χρωστικών ουσιών είναι και τα καροτενοειδή, τα οποία περιέχονται σε πολλά τρόφιμα και προσδίδουν το κόκκινο, το κίτρινο και το πορτοκαλί χρώμα.
Μέχρι σήμερα έχουν ανακαλυφθεί περίπου 600 είδη καροτενοειδών από τα οποία, τα 40 βρίσκονται στη διατροφή μας και μόλις τα 14 από αυτά χρησιμοποιούνται από τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα πιο σημαντικά είναι: α-κατοτένιο, β-καροτένιο, λυκοπένιο, λουτείνη, κρυπτοξανθίνη και ζεαξανθίνη. Η χρωστικές αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές στη διατροφή μας, όχι μόνο για το χρώμα που προσδίδουν στα τρόφιμα αλλά και για την αντιοξειδωτική τους δράση η οποία είναι ανάλογη της βιταμίνης C και Ε. Σύμφωνα με τους ερευνητές η επαρκής πρόσληψη καροτενοειδών προλαμβάνει την εκδήλωση καρδιακών παθήσεων, καρκίνου καταρράκτη κ.ά. Σε έρευνα με δείγμα 1300 ηλικιωμένους, εμφανίστηκε ως 50% μικρότερη πιθανότητα καρδιακής πάθησης και ως 75% καρδιακής προσβολής σε εκείνους που κατανάλωναν υψηλές ποσότητες καροτενοειδών.
Η δράση τους είναι πολύ σημαντική καθώς αποτελούν την πρόδρομη ουσία για το σχηματισμό της βιταμίνης Α. Επίσης, προστατεύουν το εσωτερικό των φυτών από τις ελεύθερες ρίζες που σχηματίζονται όταν αυτά εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία. Χωρίς την ύπαρξή τους τα φυτά θα καταστρέφονταν λίγο μετά την ανατολή του ηλίου. Έτσι λοιπόν προστατεύουν και τα δικά μας κύτταρα από τις ελεύθερες ρίζες που σχηματίζονται στον οργανισμό μας από διάφορες μεταβολικές διεργασίες, από τον καπνό του τσιγάρου, τα λιπάσματα, τα καυσαέρια κ.ά. Πιο αναλυτικά:
α-καροτένιο. Οι καλύτερες πηγές α-καροτενίου είναι τα καρότα και οι νεροκολοκύθες. Έρευνες έχουν δείξει ότι δρουν ενάντια στον καρκίνο των πνευμόνων καθώς υπάρχει σύνδεση μεταξύ της χαμηλής λήψης λαχανικών και α-καροτένιου και της υψηλότερης συχνότητας εμφάνισης καρκίνου των πνευμόνων στους καπνιστές. Μαζί με το λυκοπένιο, είναι τα πιο δραστικά καροτενοειδή στη μείωση του σχηματισμού «κακής» χοληστερόλης ( LDL)
β-καροτένιο. Είναι το πιο σύνηθες καροτενοειδές στη διατροφή και το πιο αποτελεσματικό στη μετατροπή του σε βιταμίνη Α. Ενδεικτικά, για τη μετατροπή 1μg βιταμίνηςΑ απαιτούνται μόλις 6μg β-καροτενίου ενώ χρειάζονται 12μg από τα υπόλοιπα καροτενοειδή. Η λήψη μεγάλης ποσότητες β-καροτενίου από τη διατροφή έχει αποδειχθεί πως βοηθάει στην πρόληψη και την εξάλειψη πολλών ειδών καρκίνου. Επίσης, προστατεύει αποτελεσματικά το δέρμα μας από την ηλιακή ακτινοβολία, γι’αυτό τα τελευταία χρόνια προστίθεται σε πολλές αντηλιακές κρέμες. Οι κύριες πηγές β-καροτενίου είναι τα καρότα, τα ροδάκινα, τα βερίκοκα, το σπανάκι και το πεπόνι cantaloype.
Λυκοπένιο. Το βρίσκουμε στις ντομάτες, το καρπούζι και το ροζ γκρέιπφρουτ. Είναι ο πιο αποτελεσματικός εξολοθρευτής του μονήρους οξυγόνου (1Ο2, τύπος ελεύθερης ρίζας). Έρευνες στο Χάρβαρντ έδειξαν ότι άντρες που καταναλώνουν 10 μερίδες φαγητών την εβδομάδα με βάση την ντομάτα, περιορίζουν τον κίνδυνο εμφάνισης του προστάτη κατά 45%.
Λουτεινη κ ζεαξανθίνη. Είναι κίτρινα καροτενοειδή αλλά περιέχονται κυρίως στα πράσινα λαχανικά ( σπανάκι, μπιζέλια, λαχανίδα, μπρόκολο, σέλινο, κόκκινη πιπεριά) και το χρώμα τους καλύπτεται από την χλωροφύλλη. Εντοπίζονται στα μάτια και προστατεύουν την όραση από την υπεριώδη ακτινοβολία. Έτσι αποτρέπουν την εκφύλιση της ώχρας, μια οφθαλμική ασθένεια που εμφανίζεται με την πάροδο του χρόνου και αποτελεί την κύρια αιτία τύφλωσης στα ηλικιωμένα άτομα.
Κρυπτοξανθίνη. Εντοπίζεται στα πορτοκάλια, τα ροδάκινα, τα μανταρίνια την παπάγια και είναι το λιγότερο διαδεδομένο καροτενοειδές από αυτά που αναφέρθηκαν. Μια μελέτη έδειξε ότι γυναίκες με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας είχαν πολύ χαμηλά επίπεδα αυτού του καροτενοειδούς στο αίμα τους.
Η έλλειψη καροτενοειδών από τη διατροφή μας σημαίνει έλλειψη βιταμίνης Α και έχει τα ίδια αποτελέσματα με την ανεπάρκεια της στον οργανισμό. Δηλαδή, δερματικές παθήσεις, λοίμωξη του αναπνευστικού και βλάβη στα μάτια που σε σοβαρή έλλειψη μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε τύφλωση. Αντίθετα, υψηλές δόσεις μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στο χρώμα της επιδερμίδας και ειδικότερα στις παλάμες και τα πέλματα. Πρόκειται όμως για προσωρινή παρενέργεια που υποχωρεί με τη μείωση της πρόσληψης.
Βουρνάζη Μάρθα, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος
https://www.youtube.com/watch?v=lstGWn3S6co
