Γιατί επιλέγουμε τα διαιτητικά προϊόντα?

Έτσι, υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα προτρέπονται να ελέγξουν το βάρος τους και να υιοθετήσουν πιο υγιεινά πρότυπα διατροφής.

Μέσα στο γενικότερο «παχυσαρκογόνο» περιβάλλον που προωθεί το εύκολο, γευστικό και θερμιδογόνο φαγητό, η διαχείριση και ο έλεγχος του βάρους έχουν πάρει διαστάσεις μόδας. Έτσι, αν και οι περισσότεροι είναι καλά ενημερωμένοι ως προς τις αρχές της υγιεινής διατροφής και της διαχείρισης του βάρους, έρευνες δείχνουν ότι αυτή η γνώση είναι δύσκολη να εφαρμοστεί στην καθημερινή πρακτική όσον αφορά τις διατροφικές συνήθειες και τις επιλογές τροφίμων. Για παράδειγμα έχει αποδειχτεί ότι συχνά υπερεκτιμούμε το θερμιδικό περιεχόμενο μη υγιεινών τροφίμων ενώ αντίθετα υποτιμούμε τις θερμίδες που περιέχονται σε πιο υγιεινά και γενικά αποδεκτά τρόφιμα. Επίσης, πολλές φορές ταξινομούμε τα τρόφιμα χαμηλών λιπαρών ως πιο υγιεινά από αυτά με υψηλότερο λιπαρό περιεχόμενο, βασιζόμενοι στο όνομα του τροφίμου (πχ μήλο) και στα περιέχοντα θρεπτικά συστατικά (πχ θερμίδες, λίπος, φυτικές ίνες του μήλου).

Ερευνητές από το Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο Καταναλωτών και του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι της Φιλανδίας δημοσίευσαν μέρος μιας μελέτης για τη διαχείριση βάρους, όπου οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να αξιολογήσουν τα είδη των τροφίμων που θεωρούν κατάλληλα και μη στη διαχείριση του βάρους και πως αυτό συνδέεται με τον υγιεινό τρόπο διατροφής. Με αυτόν τον τρόπο προσπάθησαν να καταλάβουν γιατί ενώ επικρίνουμε τα διαιτητικά προϊόντα, τα επιλέγουμε κάτω από συγκεκριμένες περιστάσεις όπως όταν βρισκόμαστε σε δίαιτα απώλειας βάρους.

Οι τάσεις και τα πρότυπα που απορρέουν από τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας φαίνεται να είναι ότι:

Τα μη επεξεργασμένα τρόφιμα (πχ φρούτα, καρποί, μη επεξεργασμένα κρέατα και ψάρια) εκτιμήθηκαν ως κατάλληλα για τον έλεγχο του βάρους, ενώ όσο πιο επεξεργασμένο ήταν το τρόφιμο (πχ έτοιμα γεύματα, βούτυρο,light μπύρα, light μπάρα δημητριακών) αξιολογήθηκε ως λιγότερο αποδεκτό, στις περισσότερες περιπτώσεις λόγω των πρόσθετων τροφίμων που περιέχουν.
Τα light τρόφιμα κρίθηκαν ως ακατάλληλα και μη απαραίτητα από την πλειοψηφία των συμμετεχόντων λόγω της τεχνητής φύσης τους ή του υψηλού περιεχομένου τους σε πρόσθετα τροφίμων και γλυκαντικές ύλες. Παρόλα αυτά, η χρήση τροφίμων και ποτών χαμηλών λιπαρών και ζάχαρης βρέθηκε να είναι μέρος της καθημερινής ζωής για πολλούς (πχ γάλα/γιαούρτι χαμηλών λιπαρών).
Αν και οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι η διαχείριση του βάρους συσχετίζεται με την υγιεινή διατροφή, στην πράξη δεν αξιολόγησαν τα τρόφιμα με αυτή την αρχή. Αντιθέτως, υποστήριξαν ότι είναι πιθανή μια πρόσληψη βάρους ακολουθώντας μια υγιεινή διατροφή και απώλεια βάρους με ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες.
Οι συμμετέχοντες αναφέρθηκαν στη σημασία του μέτρου και στον περιορισμό της ποσότητας φαγητού που καταναλώνεται και υποστήριξαν ότι αν υπάρχει μέτρο στη διατροφή τότε δεν είναι αναγκαία η κατανάλωση διαιτητικών προϊόντων.
Οι υποστηρικτές των light προϊόντων ισχυρίστηκαν ότι αν γίνεται κατανάλωση ανθυγιεινών τροφίμων τότε είναι καλύτερο να επιλέγεται η light εκδοχή τους, ενώ άλλοι τα θεώρησαν χρήσιμα μόνο για άτομα που θέλουν να χάσουν βάρος σε μικρό χρονικό διάστημα.

Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι το κλειδί στη διαχείριση του βάρους είναι το μέτρο και η ισορροπημένη διατροφή με την κατάκτηση των οποίων, τα διαιτητικά προϊόντα κρίνονται μη απαραίτητα από τους καταναλωτές. Επιπροσθέτως, για την υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών οι καταναλωτές στρέφονται στα βασικά και μη επεξεργασμένα είδη τροφίμων. Από την άλλη μεριά, είναι πιθανή η χρήση της light εκδοχής των τροφίμων από καταναλωτές που επιθυμούν την απώλεια βάρους μέσω δίαιτας ή σε περιπτώσεις που θέλουν να αντικαταστήσουν ένα ανθυγιεινό προϊόν με άλλο λιγότερο επιβλαβές για την υγεία. Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι η αποδοχή ή η απόρριψη των διαιτητικών προϊόντων είναι άρρητα συνδεδεμένη με τη μοναδικότητα, την ιδεολογία και το συγκυριακό πλαίσιο κάθε ατόμου.

Αναφορές:

Niva, M., Jauho, M., Mäkelä J. (2013) “If I drink it anyway, then I rather take the light one”. Appropriation of foods and drinks designed for weight management among middle-aged and elderly Finns, Appetite 64 (May), pp. 12-19.
European Food Information Council Why do we opt for the light version? http://www.eufic.org
Gracia-Arnaiz, M. (2010). Fat bodies and thin bodies. Cultural, biomedical and market discourses on obesity. Appetite, 55, 219–225.
Niva, M. (2008). Consumers and the conceptual and practical appropriation of functional foods. Doctoral dissertation. Helsinki: National Consumer Research Centre. <https://helda.helsinki.ﬁ/bitstream/handle/10138/20929/consumer.pdf?sequence=1> Accessed 01.12.12).
Wadden, T. A., Brownell, K. D., & Foster, G. D. (2002). Obesity. Responding to the global epidemic. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 70, 510–525
Oakes, M. (2005). Stereotypical thinking about foods and perceived capacity to promote weight gain. Appetite, 44, 317–324