Ο διαβήτης είναι μια κοινή χρόνια ασθένεια που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους και χαρακτηρίζεται από την αδυναμία του παγκρέατος να παράγει αρκετή ινσουλίνη.
Η πάθηση αυτή δεν έχει θεραπεία, αλλά μπορεί να αντιμετωπιστεί αν ο πάσχων είναι προσεκτικός με τη διατροφή του, το πρόγραμμα άσκησης του και τη χρήση της ινσουλίνης (εάν είναι ινσουλινοεξαρτώμενος).
Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, η ραγδαία αύξηση της συχνότητας εμφάνισης διαβήτη δεν περιορίζεται μόνο στους ηλικιωμένους ή τους παχύσαρκους. Πολλοί είναι οι αθλητές που εμφανίζουν διαβήτη. Ωστόσο, με μια κατάλληλη ενημέρωση και εκπαίδευση των αθλητών-ασθενών για τη σωστή διαχείρισή του μπορούν να ανταγωνιστούν στο υψηλότερο επίπεδο.
Όπως είναι γνωστό υπάρχουν δύο κατηγορίες διαβήτη, ο νεανικός που είναι γνωστός ως διαβήτη τύπου 1, και ο διαβήτης τύπου 2. Ο διαβήτης τύπου 1 χαρακτηρίζεται από μια πρώιμη έναρξη (κάτω από την ηλικία των 25) εξ ου και το όνομα "νεανικός". Η έναρξη είναι συνήθως αιφνίδια με συμπτώματα που εμφανίζονται μέσα σε ένα χρονικό διάστημα μερικών ημερών έως και μερικών εβδομάδων. Τα άτομα με διάγνωση διαβήτη τύπου 1 είναι ινσουλινοεξαρτώμενα και θα πρέπει να παίρνουν ινσουλίνη σε τακτική βάση για να διατηρούν στο αίμα τους τα επίπεδα του σακχάρου σε ένα υγιές επίπεδο.
Ο διαβήτης τύπου 2 είναι η πιο συχνή μορφή διαβήτη και συνήθως έχει σχέση με την κληρονομικότητα, την παχυσαρκία και την έλλειψη άσκησης. Η ηλικία έναρξης είναι συνήθως μετά τα 40. Αν διαγνωστεί νωρίς οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 μπορούν να τον αντιμετωπίσουν με υγιεινή διατροφή και ένα καλό πρόγραμμα άσκησης, χωρίς την ανάγκη για επιπλέον ινσουλίνη.
Αν και κάποτε υπήρχε η αντίληψη ότι ένα άτομο με διαβήτη ήταν αδύνατον να ασχοληθεί ερασιτεχνικά ή ακόμα και επαγγελματικά με τον αθλητισμό, τώρα οι διαβητικοί αθλητές καλούνται να συμμετάσχουν σε όλα τα είδη των σπορ και τις δραστηριότητες. Το σημείο - κλειδί του διαβητικού αθλητή είναι να καταφέρει να εξισορροπήσει τα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης στο αίμα με μια ισορροπημένη διατροφή και δραστηριότητα.
Τα επίπεδα σακχάρου αυξομειώνονται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όσο τρώμε, τα επίπεδα της γλυκόζης του αίματος ανεβαίνουν. Το επίπεδο της αύξησης εξαρτάται από το είδος των τροφίμων που καταναλώνονται. Για το λόγο αυτό, οι αθλητές που πάσχουν από διαβήτη πρέπει να τρώνε τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες, αλλά με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη (λιγότερο από 55). Τέτοιες τροφές είναι οι παρακάτω:
- Πλούσιες σε φυτικές ίνες όπως τα φρούτα (μήλα, πορτοκάλια)
- Χυμοί φρούτων
- Όσπρια
- Γάλα
- Τα περισσότερα ολικής αλέσεως πολύσπορα ψωμιά
- Τα περισσότερα ζυμαρικά
Αυτοί οι τύποι τροφίμων αυξάνουν σταδιακά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα σε αντίθεση με τα τρόφιμα που προκαλούν απότομη αύξηση αυτής, όπως οι απλοί υδατάνθρακες, που συναντάμε σε μπισκότα, κέικ, πατατάκια, αναψυκτικά, και πιο πρόχειρα φαγητά.
Οι διαβητικοί αθλητές πρέπει να φροντίζουν να καταναλώνουν γεύματα πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες, μια ώρα πριν την άσκηση. Στη συνέχεια να συμπληρώσουν αυτές τις θερμίδες με επιπλέον σνακ κατά τη διάρκεια της προπόνησης ή του αγώνα, όπως απαιτείται. Σνακ, όπως χυμοί φρούτων, φρούτα, γιαούρτι, και κράκερ πρέπει πάντα να είναι διαθέσιμα για τους αθλητές αυτούς σε περίπτωση που το σάκχαρό τους πέσει.
Οι αθλητές με ή χωρίς διαβήτη έχουν την ανάγκη από επαρκείς ποσότητες θρεπτικών συστατικών για ενισχύσουν και να διατηρήσουν την απόδοσή τους κατά τη διάρκεια του αγώνα. Το American College of Sports Medicine (ACSM) και η Αμερικάνικη Διαιτητική Εταιρεία (ADA) συνοψίζουν παρακάτω τις γενικές απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά των αθλητών.
- Κατανάλωση υδατανθράκων από 6-10g/kg σωματικού βάρους την ημέρα για να διατηρήσει τη γλυκόζη στο αίμα και να αντικαταστήσει το γλυκογόνο των μυών κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας. Υποστηρίζεται ότι η ποσότητα εξαρτάται από τις καθημερινές ενεργειακές δαπάνες του ατόμου, του είδος του αθλήματος, το φύλο και τις περιβαλλοντικές συνθήκες.
- Η κατανάλωση πρωτεϊνών να κυμαίνεται από 1,2-1,4g/kg σωματικού βάρους την ημέρα για αθλητές σε ασκήσεις αντοχής με στόχο τη διατήρηση της ισορροπίας του αζώτου και 1,6-1,7g/kg σωματικού βάρους την ημέρα για αθλητές σε αθλήματα δύναμης με σκοπό τη συντήρηση της μυϊκής μάζας. Εάν η συνολική πρόσληψη ενέργειας είναι επαρκής για τη διατήρηση του σωματικού βάρους, η επαρκής ποσότητα πρωτεϊνών μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της διατροφής, χωρίς να δοθούν επιπλέον συμπληρώματα πρωτεϊνών.
- Η κατανάλωση λίπους πρέπει να κυμαίνεται από 20-25% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων, η πλειοψηφία των οποίων θα πρέπει να προέρχεται από ακόρεστα λιπαρά. Το λίπος είναι πολύ σημαντικό στην αθλητική διατροφή, διότι παρέχει ενέργεια, λιποδιαλυτές βιταμίνες και απαραίτητα λιπαρά οξέα για την καθημερινή δραστηριότητα και την υγεία του αθλητή. Ερευνητές έχουν υπολογίσει το ποσό αυτό από 5-10g/kg σωματικού βάρους την ημέρα, ανάλογα με την ένταση της άσκησης. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη που δείχνει ότι η υψηλή σε λιπαρά διατροφή ενισχύει την αθλητική απόδοση.
- Η συνολική κατανάλωση ενέργειας για τους αθλητές αντοχής κυμαίνεται από 37-41kcal/kg σωματικού βάρους την ημέρα, ενώ για αθλητές αντίστασης 44-50+ kcal/kg σωματικού βάρους την ημέρα. Οι αθλητές δύναμης που προσπαθούν να αυξήσουν την μυϊκή τους μάζα θα πρέπει να καταναλώνουν επαρκείς ποσότητες ενέργειας. Κάθε αθλητής πρέπει να καταναλώνει αρκετή ενέργεια για να διατηρήσει το επιθυμητό βάρος και τη σύνθεση του σώματός του καθώς προπονείται και αγωνίζεται σε συγκεκριμένα αθλήματα.
Η παρακολούθηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα είναι ένα σημαντικό κομμάτι της διαχείρισης του διαβήτη σε έναν αθλητή. Τα κανονικά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα θα πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ 80-120mg/dL. Για το λόγο αυτό και οι αθλητές θα πρέπει να παρακολουθούν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα τους πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την προπόνηση ώστε να εξασφαλιστεί ότι παραμένουν εντός φυσιολογικών ορίων. Οι αθλητές των οποίων τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα πέφτουν κάτω από 70mg/dL δεν θα πρέπει να ασκούνται ή να αγωνιστούν μέχρι αυτά να βρεθούν εντός ενός φυσιολογικού εύρους.
Οι ινσουλινοεξαρτώμενοι αθλητές μπορούν είτε να κάνουν ένεση ινσουλίνης καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας ή να χρησιμοποιήσουν αντλία ινσουλίνης, για να εξισορροπήσουν την πρόσληψη τροφής. Το πλεονέκτημα της αντλίας ινσουλίνης είναι ότι η συσκευή αντικαθιστά την ανάγκη για ενέσεις ινσουλίνης. Με τη χρήση ενός καθετήρα που τοποθετείται ακριβώς κάτω από το δέρμα, η αντλία ινσουλίνης παρέχει ινσουλίνη συνεχώς όλη την ημέρα για να καλύψει τις ανάγκες του ατόμου. Επιπλέον δόσεις δίνονται μετά το φαγητό για να ρυθμιστεί η αναμενόμενη αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.
Προβλήματα με το διαβητικό αθλητή μπορεί να προκύψουν εάν υπάρχει πτώση (υπογλυκαιμία) ή αύξηση (υπεργλυκαιμία) της γλυκόζης του αίματος. Όσοι εργάζονται με διαβητικούς αθλητές πρέπει να γνωρίζουν πώς να αντιμετωπίζουν και τις 2 περιπτώσεις.
Υπογλυκαιμία μπορεί να εμφανιστεί στον αθλητή που δεν τρώει αρκετούς υδατάνθρακες πριν από τη δραστηριότητα και στη συνέχεια συμμετέχει σε έντονη άσκηση. Τα χαμηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μπορούν να οδηγήσουν σε μια κατάσταση που ονομάζεται "σοκ ινσουλίνης". Τα σημάδια και τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας περιλαμβάνουν:
- Ζάλη
- Πονοκέφαλο
- Έντονη πείνα
- Χλωμό και υγρό δέρμα
- Σύγχυση / αποπροσανατολισμό
- Σωματική αδυναμία
Όταν προκύψει μια τέτοια δυσάρεστη κατάσταση το πρώτο που πρέπει να μάθουμε είναι αν ο διαβητικός έχει φάει κάτι και πότε, αν έχει πάρει την ινσουλίνη τη συγκεκριμένη ημέρα και τι ώρα. Εάν ο αθλητής δεν έχει φάει για κάποιο χρονικό διάστημα, θα πρέπει αμέσως να του δοθεί ένα αναψυκτικό ή χυμός φρούτων ή έστω λίγο μέλι ή ζάχαρη. Αυτά θα παρέχουν ικανοποιητικές ποσότητες ζάχαρης στον οργανισμό του ώστε να καταπολεμηθούν τα συμπτώματα γρήγορα.
Από την άλλη η υπεργλυκαιμία είναι το αντίθετο της υπογλυκαιμίας. Η γλυκόζη στο αίμα του αθλητή αυξάνεται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου (σε περίοδο 24 ωρών), ως αποτέλεσμα της ανεπαρκούς ινσουλίνης. Τα σημάδια και τα συμπτώματα είναι ευδιάκριτα και περιλαμβάνουν:
- Πολυουρία
- Πολυδιψία
- Πολυφαγία
- Υπνηλία
- Θολή όραση
- Ναυτία / έμετος
- Δύσπνοια
- Ξηροστομία
- Ξηρό δέρμα ή φαγούρα
- Σύγχυση
- Λιποθυμία που ακολουθείται από το κώμα
Αυτή η κατάσταση βελτιώνεται μόνο με την παροχή ινσουλίνης στον αθλητή. Μια ένεση ινσουλίνης εμποδίζει συνήθως να φτάσει η κατάσταση στα άκρα που είναι η λιποθυμία και τελικά να πέσει σε κώμα. Αυτή η κατάσταση είναι πολύ επικίνδυνη για τη ζωή του ασθενή και θα πρέπει άμεσα να απευθυνθείτε σε κάποιον γιατρό ή νοσοκομείο.
Ο αθλητισμός μπορεί να βελτιώσει την υγεία, την φυσική κατάσταση, την ψυχολογική ευεξία, καθώς και την κοινωνικότητα του αθλητή. Αν ο αθλητής προσέχει την υγεία του τότε παρόλο που μπορεί να είναι διαβητικός είναι δυνατό να συμμετέχει σε πολλά αθλήματα. Τα περισσότερα από αυτά τα άτομα έχουν ένα ισχυρό κίνητρο για να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις ικανότητές τους. Έτσι, κάνοντας ένα σωστό πλάνο διαχείρισης της κατάστασής τους, μπορεί αυτό να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για να τους βοηθήσει να πετύχουν τους στόχους τους.
