Τι προβλέπει ο νέος νόμος στην Ελλάδα για αυτή τη σημαντική απόφαση της οικογένειας.
Σήμερα, το ομφαλοπλακουντιακό αίμα αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή νεαρών και υγιών βλαστοκυττάρων και είναι γνωστό ότι περιέχει εκτός από τα αιμοποιητικά και έξι τουλάχιστον άλλα είδη βλαστοκυττάρων που στο μέλλον θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα σε εφαρμογές της αναγεννητικής ιατρικής.
Τα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται κατά τη γέννηση, είναι κύτταρα του παιδιού και για το λόγο αυτό είναι απόλυτα ιστοσυμβατά με εκείνο. Επίσης είναι ιστοσυμβατά με τα αδέλφια του, σε ποσοστό πιθανότητας 25%. Με τους γονείς υπάρχει απλοτυπική συμβατότητα (ίδια γονίδια στα μισά χρωματοσώματα) και τα βλαστοκύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ειδικές περιπτώσεις.
Το Υπουργείο Υγείας πρόσφατα έφερε προς ψήφιση νόμο, που αφορά τη λειτουργία των τραπεζών φύλαξης βλαστοκυττάρων. Ο νέος νόμος προβλέπει την ίδρυση και λειτουργία κάτω από αυστηρές προδιαγραφές τόσο οικογενειακών όσο και δημόσιας πρόσβασης τραπεζών φύλαξης βλαστοκυττάρων του ομφαλοπλακουντιακού αίματος.
Βασικά σημεία του νόμου αποτελούν η έγκαιρη και αντικειμενική ενημέρωση της οικογένειας και η διασφάλιση της ποιότητας των εργαστηριακών ελέγχων και των συνθηκών της φύλαξης.
Η μητέρα πρέπει να ενημερωθεί έγκαιρα από το γυναικολόγο της ή από γιατρό της επιλογής της για την υπηρεσία της φύλαξης των βλαστοκυττάρων, με έντυπο το οποίο συντάσσει και διανέμει το Υπουργείο Υγείας. Το έντυπο αναφέρεται στις σημερινές χρήσεις των βλαστοκυττάρων, στις θεραπείες που βρίσκονται στο στάδιο κλινικών και προκλινικών μελετών και στη δυνατότητα της οικογενειακής και δημόσιας φύλαξης. Αφού οι γονείς κατανοήσουν τις δυνατότητες και τα οφέλη της φύλαξης, τότε εξουσιοδοτούν το γιατρό τους να προβεί στη συλλογή του ομφαλοπλακουντιακού αίματος, του πλακούντα και του ιστού του ομφαλίου λώρου.
Για την εξασφάλιση της υψηλής ποιότητας των δειγμάτων, το Υπουργείο πλέον υιοθετεί διεθνείς προδιαγραφές και αναθέτει την εφαρμογή και την παρακολούθηση τους σε διεθνείς διαπιστευμένους οργανισμούς όπως η AABB, οι οποίοι έχουν μακρόχρονη πείρα στην παρακολούθηση της λειτουργίας ιδιωτικών και δημοσίων τραπεζών. Οι διεθνείς προδιαγραφές αφορούν ισότιμα τόσο το δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα. Τα αποτέλεσμα των διαπιστεύσεων μεταβιβάζονται κατευθείαν στο Υπουργείο Υγείας το οποίο δίνει την άδεια λειτουργίας της τράπεζας, εφόσον πληρούνται οι διεθνείς προδιαγραφές και εξασφαλίζεται η υψηλή ποιότητα των δειγμάτων. Ανά τακτά διαστήματα θα εφαρμόζονται έλεγχοι ώστε να συνεχίζεται η ανανέωση της άδειας.
Κλασικά το ομφαλοπλακουντιακό αίμα (ΟΠΑ) χρησιμοποιείται για την αποκατάσταση του αιμοποιητικού συστήματος κατά τη διάρκεια της θεραπείας κακοήθων ασθενειών, για τη θεραπεία ασθενειών του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ τόσο τα βλαστοκύτταρα του ΟΠΑ όσο και τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε νοσήματα του ανοσοποιητικού συστήματος καθώς και σε αυτόλογες χρήσεις στο μέλλον για την αποκατάσταση τραυμάτων και εκφυλιστικών βλαβών σε όργανα ή ακόμη και για την παρασκευή οργάνων προς μεταμόσχευση. Ήδη έχει ανακοινωθεί η παρασκευή καρδιακών βαλβίδων, μικρών αγγείων και τραχείας από βλαστοκύτταρα.
Για μια επιτυχημένη αιμοποιητική μεταμόσχευση πρέπει να χορηγηθεί ο μέγιστος δυνατός αριθμός κυττάρων με ελάχιστο όριο ένα συγκεκριμένο αριθμό ανά κιλό βάρος σώματος του ασθενούς. Για το λόγο αυτό, αφού αποκοπεί ο ομφάλιος λώρος, πρέπει να συλλεγεί η μέγιστη ποσότητα ΟΠΑ που παραμένει μέσα στο ομφαλοπλακουντιακό παρασκεύασμα. Ακόμα και εάν ο γυναικολόγος εξαντλήσει τη λήψη του ομφαλοπλακουντιακού αίματος, μια σημαντική ποσότητα ομφαλοπλακουντιακού αίματος εξακολουθεί και παραμένει μέσα στον πλακούντα λόγω της σπογγώδους κατασκευής του. Για το λόγο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθούν μέθοδοι αξιοποίησης και της ποσότητος του αίματος που παραμένει παγιδευμένο στον πλακούντα. Επίσης μπορεί να συλλεχθεί ολόκληρη η ομφαλοπλακουντιακή μονάδα με σκοπό την απομόνωση και φύλαξη των μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων. Οι γονείς πρέπει να ενημερωθούν αντικειμενικά ώστε να επιλέξουν τη φύλαξη των πολύτιμων βλαστοκυττάρων των παιδιών τους μεταξύ της οικογενειακής (ιδιωτικής) και της δημόσιας πρόσβασης φύλαξης. Στην οικογενειακή (ιδιωτική) φύλαξη τα βλαστοκύτταρα φυλάσσονται επώνυμα και αποκλειστικά για την οικογένεια και το ίδιο το παιδί. Τα βλαστοκύτταρα είναι βιολογικό υλικό του παιδιού και ανήκουν σε αυτό. Τα βλαστοκύτταρα μπορεί να χρησιμοποιηθούν είτε από το ίδιο το παιδί, είτε από συγγενείς πρώτου βαθμού για την αποκατάσταση του αιμοποιητικού συστήματος σε περίπτωση κακοήθων ασθενειών. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά από το ίδιο το παιδί για ασθένειες του ανοσοποιητικού του συστήματος, καθώς και για καινοτόμες ή μελλοντικές εφαρμογές που σήμερα βρίσκονται στη φάση των κλινικών ή των προκλινικών μελετών.
Στη δημόσιας πρόσβασης φύλαξη οι γονείς παραχωρούν τα βλαστοκύτταρα του παιδιού τους στη δημόσια τράπεζα με τη μορφή δωρεάς, το οποίο παιδί υποτίθεται ότι συγκατατίθεται σιωπηρά αφού του ανήκουν.
Τα βλαστοκύτταρα που φυλάσσονται στη δημόσια τράπεζα θα χορηγηθούν με αυστηρή σειρά προτεραιότητας σε όποιον ασθενή στον κόσμο τα έχει ανάγκη και τύχει να είναι ιστοσυμβατός με το παιδί, για τη θεραπεία κακοήθους ασθένειας του αίματος, κυρίως της λευχαιμίας. Τα δημόσιας πρόσβασης ιστοσυμβατά μοσχεύματα δίδονται ανώνυμα από άγνωστο δωρητή όπως και όλα τα μοσχεύματα. Ένα σημαντικό κόστος περιλαμβάνει τα έξοδα εύρεσης, αποστολής, εξετάσεων κλπ. Το κόστος αυτό προπληρώνεται από τον ασθενή προκειμένου, να απελευθερωθεί το δείγμα από τη δημόσια τράπεζα. Σε επόμενο στάδιο το μέρος ή ολόκληρο το ποσό αυτής της χρέωσης μπορεί να αποζημιωθεί ανάλογα με το ασφαλιστικό ταμείο του ασθενούς εφόσον υπάρχουν τα απαραίτητα παραστατικά. Η δημόσιας πρόσβασης φύλαξη έχει σκοπό τη συλλογή ικανού αριθμού μοσχευμάτων που μπορεί να χρησιμεύσουν για τη θεραπεία κακοήθων ασθενειών του αίματος, σε περιπτώσεις που ο ασθενής δεν διαθέτει τα δικά του, ή τα δικά του δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτόλογα ή δεν υπάρχουν ιστοσυμβατά μέσα από την οικογένειά του.
Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι η επιβίωση των ασθενών που έλαβαν ιστοσυμβατά βλαστοκύτταρα από συγγενείς δότες είναι οκταπλάσια σε σχέση με εκείνους που έλαβαν μοσχεύματα από άγνωστους δότες.
Γράφει: Κουζή-Κολιάκου Κοκκώνα
Καθηγήτρια Ιατρικής ΑΠΘ
Πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου της Biohellenika Α.Ε.
Κ_ 6944 677 746
Ε_ Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
