Nαρκωτικά

, διεκδικώντας παράλληλα και μέτρα ευρύτερου χαρακτήρα, συνδέοντας τη μείωση της χρήσης με την εξάλειψη του πολιτισμού των εξαρτήσεων και των αδιεξόδων.

Μεγαλώσαμε ακούγοντας για τη «μάστιγα της εποχής». Ενδεχομένως σήμερα οι νέες γενιές πληροφορούνται με διαφορετικό τρόπο για τις ναρκωτικές ουσίες. Το βέβαιο είναι ότι έχει αυξηθεί η δοκιμή τους αλλά και η μόνιμη χρήση. Η νεολαία ιδιαίτερα πληρώνει ακριβά το εισιτήριο φυγής από τον πιο άκαρδο κόσμο.

Από πολύ μικρή ηλικία, ακόμη και κάτω των 15 και με πολύ εύκολο τρόπο έχει τη δυνατότητα να πλησιάσει ο νέος και να γευτεί τον απαγορευμένο καρπό. Δεν είναι η ουσία καθαυτή που θα τον μυήσει στον κόσμο της εξάρτησης ούτε μόνο η παρέα, ο κύκλος των συνομηλίκων μιας δύσκολης εφηβείας.Σήμερα, η επιλογή της εμπειρίας της χρήσης είναι περισσότερο από ποτέ πολιτική πράξη επιβολής.

Η οικογένεια αδυνατεί να παίξει το ρόλο της υλικής υποστήριξης των νέων μελών της, που χάνουν την διαπραγματευτική τους ικανότητα στην αγορά εργασίας. Οι πρόωρα γερασμένοι νέοι μην έχοντας τον τρόπο να ανεξαρτητοποιηθούν και να φύγουν από το απαραίτητο μέχρι κάποια ηλικία οικογενειακό περιβάλλον – από την πρώτη, αναγκαία για τη βιολογική και κοινωνική ανάπτυξη, μορφή εξάρτησης – «φεύγουν μένοντας» και «μένουν φεύγοντας» με τη δημιουργία ενός άλλου παράλληλου δικτύου απορρόφησης του υπαρξιακού κενού.

Η παρασκευή και διακίνηση των νέων εξελιγμένων ναρκωτικών, πλάι στη βασίλισσα ηρωίνη και τα παραδοσιακά κανναβονοειδή, υπηρετεί μια στρεβλή και απειλητικά αναπτυσσόμενη ανάγκη φυγής «μικρής διάρκειας». Οι χρήστες του σαββατοκύριακου δεν έχουν οριστικά ενταχθεί στο βασίλειο της εξάρτησης, περιστασιακοί και «συνειδητοί» δοκιμαστές μιας σύντομης απόλαυσης, φλερτάρουν με την ουσία και την ιδεολογία της ατομικής περιπέτειας, στον απόηχο της ροκ κουλτούρας και της παλιάς αμφισβήτησης.

Όμως, πάνω από την προσωπική διαδρομή του καθενός έχουν ανοιχτεί φαρδιοί δρόμοι και άνετα περάσματα από το ευκαιριακό στο μόνιμο, από τη «μαλακή» στη σκληρή χρήση, από τη δοκιμή στην υποταγή. Η φυγή «μακράς διαρκείας» χαρακτηρίζεται από τη χρήση πολλών ουσιών ταυτόχρονα (πολυτοξικομανία) σε αντίθεση με θεωρίες του παρελθόντος που προσέγγιζαν τον τύπο του χρήστη ανάλογα με την ουσία που έπαιρνε.

Οι όροι είναι πιο προσωπικοί από ποτέ, αλλά η κατασκευή των προτύπων και των επιλογών είναι έργο της νέας πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης που έχει στο στόχαστρο τη νεολαία απ' όλες τις απόψεις. Όχι πια μόνο σαν καταναλωτή μιας παροδικής μόδας ούτε σαν αγοραστή νέων προϊόντων.

Η νέα γενιά συνθλίβεται στα πλαίσια μιας στρατηγικής τομής του συστήματος που αποσκοπεί στην υποδούλωση όλων των δημιουργικών της δυνατοτήτων και στην αποξένωσή της από την ίδια την ιδιοκτησία της εργατικής της δύναμης.

Ο εισβολέας μπαίνει και κάνει κατάληψη στο βασικό κύτταρο διαμόρφωσης συνείδησης και ταυτότητας του νέου ανθρώπου που είναι η παραγωγική του ικανότητα, η φαντασία και το δικαίωμα να τη διαθέτει και να την ανταλλάσσει στην αγορά προκειμένου να εξασφαλίσει τα μέσα για τις συνθετότερες και ανώτερες κοινωνικές, πολιτιστικές και πνευματικές ανάγκες του.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή είναι η υλική βάση για την εξάπλωση των πολιτικών της αγοραφοβίας και των πολλαπλών ψυχικών συνδρόμων που ταλαιπωρούν τη νέα γενιά. Καθώς τελειώνουν οι αυταπάτες και τα όνειρα μιας ζωής πλούσιας σε γνωστικές, αισθητικές και πολιτιστικές εμπειρίες, όσο περιορίζονται οι ευκαιρίες κοινωνικής προκοπής, μοιραία μπαίνουν σε κρίση οι κοινωνικές σχέσεις.

Ο σύγχρονος άνθρωπος, αντί να έχει λυμένες, όπως θα μπορούσε, όλες τις βασικές του ανάγκες και να συλλογίζεται για τη δημιουργική κατάκτηση συνθετότερων πλευρών της ζωής, νιώθοντας πιο μόνος από ποτέ επειδή ακριβώς οι νόμοι που κυβερνούν σήμερα τη ζωή του το απαιτούν, έχει στη διάθεσή του μόνο «λίγα γραμμάρια της ευτυχίας» σε ένα μαγικό χαπάκι για το καθετί.

Τα πάντα απλουστεύονται για χάρη του εύκολου κέρδους, της γρήγορης ανέλιξης του ατόμου και των λύσεων «εδώ και τώρα». Τρομακτικές διαστάσεις έχει πάρει το φαινόμενο της παθητικής αυτορύθμισης μέσω της κατανάλωσης νόμιμων και παράνομων ουσιών.

Αλόγιστη είναι η χρήση ηρεμιστικών, αγχολυτικών, διεγερτικών χαπιών από άτομα όλων των ηλικιών και πολύ επικίνδυνη η ευκολία με την οποία αυτά χορηγούνται και καταναλώνονται. Για την άμεση αντιμετώπιση του πένθους, για την αϋπνία, για την εμμηνόπαυση οι γυναίκες, για το καθημερινό στρες, για να αντέξει ο εργαζόμενος τις υπερωρίες στη δουλειά του, για κάθε πόνο, λύπη αλλά και χαρά που νιώθει ο σημερινός άνθρωπος και συχνά δεν έχει τρόπο να μοιραστεί με κάποιον.

Οι φαρμακευτικές εταιρείες, πρόθυμες να εκμεταλλευτούν την κρίση των επιστημών υγείας, έχουν κυριαρχήσει στο χώρο της υγείας και οι επιπτώσεις πάνω στην ανθρώπινη υπόσταση διαφαίνονται ολοένα και περισσότερο. Στη συγκλονιστική ταινία του Ντάρεν Αρονόφσκι, Ρέκβιεμ Για Ένα Όνειρο, η πιο τραγική φιγούρα είναι μάλλον η μητέρα, που σπρωγμένη από τη μοναξιά εθίζεται στην τηλεόραση και τα χάπια αδυνατίσματος προκειμένου να φτιάξει την εικόνα της οδηγούμενη σε σφοδρό νευρικό κλονισμό.

Όσον αφορά στο χώρο της ψυχικής υγείας, σύμφωνα με την κυρίαρχη αντίληψη, οι επιστήμονες καλούνται να αντιμετωπίσουν «τη βλάβη» όπως οι μηχανικοί των αυτοκινήτων, καθώς έτσι εκπαιδεύτηκαν, προσεγγίζοντας τον ψυχικά πάσχοντα μηχανιστικά (πονάς που πέθανε ο άνδρας σου; Ιδού το μαγικό χαπάκι που θα σε βοηθήσει να το ξεπεράσεις), αδιαφορώντας για τη διαφορετικότητα, την ιστορία του κάθε ανθρώπου, την αλληλεπίδραση οικογενειακού, κοινωνικού και οικονομικού περιβάλλοντος, την υπόσταση του ατόμου στο σύνολό της. Έτσι, κάτω απ' αυτό το πρίσμα, η χρήση της ουσίας, το γέμισμα των κενών και η απόδοση νοήματος στη ζωή μ' αυτόν τον τρόπο θεωρείται φυσιολογική.

Το φαινόμενο της τοξικομανίας προσεγγίζεται μονοδιάστατα από τις περισσότερες θεωρίες που εστιάζουν στη σωματική και ψυχολογική εξάρτηση, αγνοώντας την κοινωνικο-πολιτική διάσταση του φαινομένου. Η ψυχολογική εξάρτηση αποδίδεται με τον όρο addiction (εθισμός) και έχει να κάνει γενικά με την εξαρτητική συμπεριφορά, τον εθισμό εν γένει.

Στο Σύντομο Ερμηνευτικό Λεξικό Ψυχολογικών Όρων, των Χουντουμάδη και Πατεράκη (εκδ. Δωδώνη) διαβάζουμε: «Η οργανική εξάρτηση από διάφορες ουσίες, όπως οινόπνευμα, βαρβιτουρικά και διάφορα ναρκωτικά χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη ανεκτικότητα προς τις ουσίες που οδηγεί στη λήψη μεγαλύτερων δόσεων προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα και από μια σειρά δυσάρεστων οργανικών συμπτωμάτων που εμφανίζονται με τη στέρηση αυτών των ουσιών από το άτομο».

Όπως τονίζει η Κατερίνα Μάτσα στο πολύ καλό βιβλίο της, Το Αίνιγμα Της Τοξικομανίας: «Η τοξικομανία θεωρείται από μεγάλη μερίδα επιστημόνων ως χρόνια νόσος, κάτι σαν το διαβήτη, που επιβάλλει και την ανάλογη, βιολογικού τύπου θεραπεία».

Όλος ο μύθος του ανυπέρβλητου που έχει φτιαχτεί γύρω από την ουσιοεξάρτηση και τα στερητικά σύνδρομα, τα οποία διαρκούν περίπου δέκα μέρες, ενισχύει την άποψη ότι ο τοξικομανής είναι ψοχοπαθής και επικίνδυνος, πράγμα το οποίο τον στιγματίζει κοινωνικά, εντείνει τις δυσκολίες επανένταξής του στο κοινωνικό σύνολο, αποτρέπει τον ίδιο και την οικογένειά του από την αναζήτηση ουσιαστικής θεραπείας και εμφανίζει σαν μονόδρομο τη θεραπεία φαρμακευτικού τύπου.

Απ' την άλλη μεριά, ο αριθμός των τοξικομανών ολοένα αυξάνεται και η αναγωγή του φαινομένου σε ψυχική βλάβη οδηγεί τους γιατρούς – διαχειριστές του προβλήματος να αντιμετωπίζουν το φαινόμενο αποσπασματικά προς την κατεύθυνση της υπερβιολογικοποίησης και τους κυβερνώντες να βολεύονται με τα «ναρκωμένα μυαλά» που προσδιορίστηκαν ως «άρρωστοι» και ως τέτοιοι πρέπει ν' αντιμετωπιστούν. Όπως ο άρρωστος από πυρετό παίρνει το αντιπυρετικό του, έτσι και ο τοξικομανής θέλει το...υποκατάστατό του.

Η νέα μόδα στη θεραπευτική προσέγγιση της ουσιοεξάρτησης ονομάζεται «μείωση της βλάβης», δηλαδή εστίαση στο αποτέλεσμα και όχι στο αίτιο της χρήσης με σκοπό τη συντήρηση με όσο το δυνατόν ασφαλή και ελεγχόμενα μέσα κάποιου είδους ήπιας εξάρτησης. Πλάι στα μαλακά και στα σκληρά ναρκωτικά έχουμε τα υποκατάστατα, κάτι σαν απόλαυση με μηδέν λιπαρά...

Ουσίες νέας γενιάς που κάνουν πιο εύκολη τη ζωή των χρηστών, βουπρενορφίνη, μεθαδόνη και άλλες, μπαίνουν στο νόμιμο εμπόριο φαρμάκων με το φωτοστέφανο των φιλικών προς το χρήστη ουσιών. Από εκεί και πέρα όλα είναι θέμα τσέπης. Όσο ταξική είναι η χρήση άλλο τόσο και περισσότερο η τύχη του χρήστη στη θεραπεία καθορίζεται από τη στάθμη των οικονομικών του. Αυτή την κατάσταση προωθεί και με το νέο νομοσχέδιο για την απεξάρτηση η κυβέρνηση και το υπουργείο Υγείας.

Κασσάνδρα Πήτερσεν, Ψυχολόγος - Αφηγηματική Ψυχοθεραπεύτρια