Τι ρόλο παίζουν οι ισχυρισμοί υγείας και τα σύμβολα στη συμπεριφορά των καταναλωτών

Όμως, λίγα γνωρίζουμε για την πραγματική επίδρασή τους στον καταναλωτή ως προς την κατανόηση, την αγορά και την κατανάλωση των προϊόντων.

Οι ισχυρισμοί υγείας και τα σύμβολα

Οι ισχυρισμοί υγείας μπορούν να οριστούν ως μηνύματα στη συσκευασία των τροφίμων, τα οποία δηλώνουν, προτείνουν ή υπονοούν μια σχέση μεταξύ ενός συγκεκριμένου τροφίμου –ή ενός από τα συστατικά του- με την υγεία. Η δήλωση ότι «η βιταμίνη Α συνεισφέρει στην ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος» είναι ένα παράδειγμα ισχυρισμού υγείας. Τα σύμβολα, από την άλλη, απονέμονται στα προϊόντα που πληρούν κάποιες συγκεκριμένες απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά και αποτελούν γενικότερα μια πιο υγιεινή επιλογή εντός της κατηγορίας αυτών των προϊόντων. Το διεθνές λογότυπο «Επιλογές» (Choices) και το σουηδικό σύμβολο με τη μορφή κλειδαρότρυπας είναι γνωστά τέτοια παραδείγματα. 

Πολλοί διαφορετικοί παράγοντες επηρεάζουν την αποδοχή των ισχυρισμών υγείας και των συμβόλων από τους καταναλωτές. Η εξοικείωση με ένα προϊόν, ο ισχυρισμός ή το λειτουργικό συστατικό που χρησιμοποιείται, καθώς και προσωπικά στοιχεία (π.χ. κινητοποίηση για μια υγιεινή ζωή, μια διατροφική αλλεργία, άλλες διατροφικές απαιτήσεις), φαίνονται ως οι σημαντικότεροι καθοριστικοί παράγοντες.¹ Παρόλα αυτά, δεν είναι ξεκάθαρο ποια είναι η πραγματική επίδραση των ισχυρισμών υγείας και των συμβόλων στη συμπεριφορά των καταναλωτών ως προς τις τροφικές επιλογές. Βασισμένο στα αποτελέσματα του προγράμματος FLABEL - Food Labelling to Advance Better Education for Life(«η διατροφική επισήμανση για την προαγωγή της καλύτερης εκπαίδευσης στη ζωή»), χρηματοδοτούμενου από το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το πρόγραμμα CLYMBOL έχει ως στόχο να διαφωτίσει το πώς οι ισχυρισμοί υγείας και τα σύμβολα γίνονται αντιληπτά και κατανοητά από τους καταναλωτές και πώς επηρεάζουν τις επιλογές των τροφίμων και την κατανάλωση

Η έρευνα του CLYMBOL

Έχοντας ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο του 2012, η ερευνητική δράση του προγράμματος CLYMBOL είναι σε εξέλιξη. Οι πρώτες δραστηριότητες αφορούν την κατάσταση σχετικά με τους ισχυρισμούς υγείας και τα σύμβολα, μέσω της χαρτογράφησής τους στην αγορά και μέσω διερεύνησης των αναγκών και των επιθυμιών των Ευρωπαίων καταναλωτών για τέτοιου είδους πληροφορίες. Στα 28 Κράτη Μέλη της ΕΕ έχουν ξεκινήσει οι συνεντεύξεις με τις ενδιαφερόμενες ομάδες (εθνικές αρχές τροφίμων, οργανισμοί καταναλωτών, εκπρόσωποι βιομηχανίας), για να διερευνηθεί το ιστορικό της χρήσης των ισχυρισμών υγείας και των συμβόλων. Μια προκαταρκτική ταξινόμηση έχει αναπτυχθεί, η οποία θα βοηθήσει στην αναγνώριση και την κατηγοριοποίηση των ισχυρισμών υγείας και των συμβόλων. Επιπλέον, θα συλλεχθούν δεδομένα για τρόφιμα και ποτά σε πέντε χώρες της ΕΕ (Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Κάτω Χώρες, Σλοβενία και Ισπανία), ώστε να διερευνηθεί ποιο είδος ισχυρισμών υγείας και συμβόλων χρησιμοποιείται και σε τι πλαίσιο εμφανίζονται στις συσκευασίες. Η διατροφική σύσταση των τροφίμων που φέρουν ισχυρισμούς υγείας καθώς και το προφίλ των θρεπτικών συστατικών πίσω από τα υπάρχοντα σύμβολα υγείας θα αναλυθούν περαιτέρω, στοχεύοντας σε μια περιεκτική επισκόπηση της τρέχουσας κατάστασης σχετικά με τη χρήση των ισχυρισμών υγείας και των συμβόλων στην ΕΕ. 

Οι ανάγκες και οι επιθυμίες των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων της κινητοποίησης για την υγεία και της ικανότητας να εφαρμόζουν την παρεχόμενη πληροφόρηση (ισχυρισμοί και σύμβολα) στις τροφικές επιλογές, θα αναλυθούν περαιτέρω. Συνδυάζοντας ευρήματα από τη μεριά της αγοράς και από τη μεριά των καταναλωτών, οι εταίροι του CLYMBOL θα αναπτύξουν ένα σύνολο από μεθοδολογίες, ως τις πιο κατάλληλες για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση της χρήσης και της αποτελεσματικότητας των ισχυρισμών και των συμβόλων στα προϊόντα. 

Ο πυρήνας του προγράμματος θα είναι ένα σύνολο εμπειρικών μελετών σε καταναλωτές σε χώρες σε όλη την Ευρώπη, με στόχο να παραχθούν αποτελέσματα που θα είναι γενικεύσιμα και συγκρίσιμα μεταξύ των διαφορετικών πληθυσμών καταναλωτών. Το εύρος αυτό των μελετών θα περιλαμβάνει πανευρωπαϊκές μελέτες, συνεντεύξεις, πειραματισμούς εντός των καταστημάτων, εργαστηριακά πειράματα και αναλύσεις δεδομένων πληθυσμών. Μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων, οι ερευνητές θα παρατηρούν και θα αναλύουν υποσυνείδητες συμπεριφορές, ανιχνεύοντας την κίνηση του ματιού του καταναλωτή και μετρώντας το χρόνο αντίδρασης εντός των καταστημάτων. Τα δεδομένα αυτά θα συνδεθούν αργότερα με τις πραγματικές αγορές, αλλά και με τις συνεντεύξεις από τους καταναλωτές σχετικά με τις αγορές τους. 

Με βάση τα ερευνητικά δεδομένα, το πρόγραμμα CLYMBOL θα αναπτύξει οδηγίες για την εφαρμογή, την αποτελεσματική ανάλυση και τη συνεχή παρακολούθηση της χρήσης των εγκεκριμένων από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων ισχυρισμών υγείας και των συμβόλων στα τρόφιμα, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφοροποιήσεις μεταξύ των χωρών, αλλά και τις εξατομικευμένες διαφορές μεταξύ των καταναλωτών. Αυτό θα είναι χρήσιμο για τους ερευνητές σχετικά με τον καταναλωτή, τις εθνικές αρχές και τους φορείς χάραξης πολιτικής, αλλά και για τη βιομηχανία τροφίμων, ώστε οι ισχυρισμοί υγείας και τα σύμβολα να εφαρμόζονται με ευεργετικό τρόπο τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τους παραγωγούς. 


Η κοινοπραξία του CLYMBOL

Συντονισμένη από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφόρησης για τα Τρόφιμα (EUFIC), η κοινοπραξία του CLYMBOL αποτελείται από 14 εταίρους από 9 Ευρωπαϊκές χώρες. Ο Επιστημονικός Σύμβουλος είναι ο Καθηγητής Klaus Grunert από το Πανεπιστήμιο Aarhus. Όλοι οι εταίροι είναι αναγνωρισμένοι ειδικοί σε διάφορους τομείς, όπως η γνωσιακή ψυχολογία του καταναλωτή, τα οικονομικά, το μάρκετινγκ, η διατροφή και η δημόσια υγεία. Μέλος της ομάδας είναι και ένας έμπορος λιανικής, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η έρευνα μπορεί να πραγματοποιηθεί σε πραγματικές συνθήκες. 

Περισσότερες πληροφορίες

• CLYMBOL press release ‘Can health claims and symbols lead to healthier eating patterns?’ Published 26/09/2012.
• CLYMBOL project website: www.clymbol.eu
• EUFIC website, EU initiatives section

Το πρόγραμμα CLYMBOL – «Ρόλος των ισχυρισμών υγείας και των συμβόλων στη συμπεριφορά των καταναλωτών» λαμβάνει χρηματοδότηση από το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Αρ. Σύμβασης 311963).

Αναφορές

1. Wills JM, Storcksdieck S, Kolka M, et al. (2012). European consumers and health claims – attitudes, understanding, and purchasing behaviour. Proceedings of the Nutrition Society 71(2):229-236.

Πηγή: http://www.eufic.org/