Η σχιζοφρένεια συνεχίζει να έχει στραμμένα τα φώτα της δημοσιότητας, αλλά και να κεντρίζει το επιστημονικό ενδιαφέρον για πάνω από 100 χρόνια
όπου και επίσημα κατηγοριοποιήθηκε ως ξεχωριστή διαταραχή (ήταν από τις πρώτες ανεξάρτητες διαταραχές, μιας και για αιώνες ο μόνος όρος που υπήρχε ήταν η “τρέλα”).
Αυτό το ενδιαφέρον δεν πηγάζει μόνο από την υπερβολικά αρνητική προβολή της από τα ΜΜΕ, στα οποία εμφανίζεται ως η ψυχική νόσος των δολοφόνων, αλλά και από την πολύπλοκη φύση της διαταραχής αυτής, η οποία φαίνεται πως επηρεάζει πολλά διαφορετικά εγκεφαλικά κέντρα.
Μία από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις ήταν πως η σχιζοφρένεια σχετίζεται άμεσα και με την δυσλειτουργία μιας μικρής περιοχής του εγκεφάλου, του ιππόκαμπου. Ο ιππόκαμπος -μεταξύ άλλων- είναι υπεύθυνος και για την οργάνωση της ανθρώπινης μνήμης. Και εκεί ακριβώς, σε αυτό το μικρό σημείο του εγκεφάλου, φαίνεται πως συνδέεται η σχιζοφρένεια με την μνήμη μας.
Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε πως τα άτομα με σχιζοφρένεια χρησιμοποιούν διαφορετικές εγκεφαλικές περιοχές για να επεξεργαστούν πληροφορίες με την βραχύχρονη μνήμη τους. Συνήθως τα άτομα που υποφέρουν από σχιζοφρένεια έχουν προβλήματα με την μνήμη τους, καθώς δεν μπορούν να ανακαλέσουν ορθά γεγονότα του παρελθόντος και -κυρίως- παρουσιάζουν προβλήματα στην δημιουργία νέων μνημών. Η συγκεκριμένη έρευνα του Πανεπιστημίου του Nashville, στις ΗΠΑ, έδειξε ότι ενώ άτομα του κανονικού μέσου πληθυσμού χρησιμοποιούν περιοχές του δεξιού ημισφαιρίου για να θυμηθούν συγκεκριμένες τοποθεσίες, οι σχιζοφρενείς χρησιμοποιούν περιοχές και από τα δύο ημισφαίρια. Αυτό δεν πρέπει να μας ξενίζει, αν αναλογιστούμε πως δεδομένου πως υπάρχει πρόβλημα στον ιππόκαμπο, ο εγκέφαλος των σχιζοφρενών προσπαθεί να καλύψει το κενό αξιοποιώντας άλλες περιοχές του εγκεφάλου. Αυτή την ικανότητα του εγκεφάλου να συνεχίζει να αναπτύσσεται και να αξιοποιεί νέες περιοχές τόσο κατά την διάρκεια της ανάπτυξής του, όσο και σε περιπτώσεις βλάβης/τραυματισμού την ονομάζουμε «πλαστικότητα».
Επιπλέον η ίδια έρευνα έδειξε πως υπάρχει και μια ακόμη διαφορά μεταξύ των υγιών ατόμων και των σχιζοφρενών, όσον αφορά τις μνημονικές ικανότητες. Όταν οι ερευνητές σκάναραν τους εγκεφάλους των υποκειμένων τους κατά τη διάρκεια εσφαλμένων ανακλήσεων από τη μνήμη (τα άτομα δεν μπορούσαν να ανακαλέσουν σωστά την τοποθεσία) πρόσεξαν πως τα άτομα του μέσου πληθυσμού είχαν χαμηλή αυτοπεποίθηση όσον αφορά τις απαντήσεις τους και ταυτόχρονα οι περιοχές που ήταν ενεργές κατά την διάρκεια σωστών ανακλήσεων, πλέον ήταν ανενεργές. Υπάρχει δηλαδή κάτι σαν “βιολογικός διακόπτης” στον εγκέφαλο ο οποίος ενεργοποιείται και απενεργοποιείται ανάλογα με το αν πράγματι ανακαλούμε κάτι από την μνήμη μας ή όχι.
Αυτός ο “διακόπτης” όμως φαίνεται πως δεν υπάρχει στα άτομα με σχιζοφρένεια. Συγκεκριμένα, οι σχιζοφρενείς δεν παρουσίασαν καμία διαφορά στην ενεργοποίηση του εγκεφάλου κατά την διάρκεια λανθασμένων ανακλήσεων. Ήταν δηλαδή σαν ο εγκέφαλος να “θεωρούσε” ότι πράγματι ανασύρει κάτι που είναι αποθηκευμένο στην μνήμη. Αποτέλεσμα αυτού ήταν φυσικά οι σχιζοφρενείς να δηλώνουν πεπεισμένοι για το ορθό της ανάκλησής τους.
Αυτός ο μικρός διακόπτης ίσως τελικά είναι το κλειδί για την προσέγγιση της σχιζοφρένειας σε βιολογικό επίπεδο, μιας και μπορεί να εξηγήσει ίσως τα σοβαρότερα συμπτώματα της σχιζοφρένειας, αυτά των ψευδαισθήσεων και των παραισθήσεων. Στην καθημερινότητά μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με χιλιάδες ερεθίσματα τα οποία ο εγκέφαλός μας καλείται να αναλύσει, να κατηγοριοποιήσει ή και να συνδυάσει. Όταν οι σχιζοφρενείς κάνουν έναν έλεγχο για το αν είδαν ή άκουσαν κάτι, ο εγκέφαλος -έχοντας χαλασμένο τον “βιολογικό διακόπτη” του- αυτόματα θεωρεί πως πράγματι είδε ή άκουσε κάτι. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι σχιζοφρενείς να βλέπουν και να ακούν πράγματα που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Η μνήμη είναι η μαγική αυτή ικανότητα των κυττάρων η οποία μας επιτρέπει να είμαστε αυτό που είμαστε, να έχουμε αυτογνωσία και να ενεργούμε λαμβάνοντας υπόψη τις εμπειρίες μας. Όταν ένα τόσο σημαντικό εργαλείο του νευρικού μας συστήματος φαίνεται να δυσλειτουργεί, αυτόματα δημιουργεί προβλήματα σε όλο μας το είναι. Ίσως η πιο σοβαρή μορφή τέτοιων προβλημάτων -από άποψη κοινωνική συμπεριφοράς- είναι τελικά η σχιζοφρένεια.