Eίναι πολλοί οι γονείς που δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα με τα παιδιά τους όταν αυτά είναι στην εφηβεία.
Από την άλλη πολλοί είναι επίσης και οι έφηβοι που δηλώνουν ότι οι γονείς τους δεν τους καταλαβαίνουν. Η επικοινωνία μεταξύ των γονέων και των παιδιών τους όταν αυτά περνούν την περίοδο της εφηβείας, περνά μία κρίση.
Η αλλαγή
Η εφηβεία είναι ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ της παιδικότητας και της ενηλικίωσης. Είναι μία φάση εξισορρόπησης της παιδικής ανωριμότητας και της ενήλικης ωριμότητας ταυτόχρονα. Κατά την εφηβεία, καλούνται τα μέχρι πριν λίγο παιδιά, να αφήσουν πίσω την παιδικότητα τους και να ανακαλύψουν μια άλλη ζωή που τα θέλει πιο αυτόνομους ανθρώπους, πιο σίγουρους και πιο ικανούς να αντιμετωπίσουν την σημερινή κοινωνία και την επίκαιρη πραγματικότητα.
Αφήνοντας πίσω το δημοτικό και πηγαίνοντας στο γυμνάσιο ο έφηβος δέχεται την πρόκληση για μια νέα αρχή. Αυτή η πρόκληση συνοδεύει και συνοδεύεται και από άλλες αλλαγές σωματικές και ψυχικές. Οι γονείς σε αυτό το στάδιο της ζωής του παιδιού τους καλούνται να διαφοροποιήσουν τον ρόλο τους και να συμμετάσχουν πλέον στην ζωή τους με έναν διαφορετικό τρόπο. Πρωταρχικός στόχος τους είναι να βοηθήσουν το παιδί να αποκτήσει αυτονομία και να διαμορφώσει την δική του ταυτότητα.
Μπορούμε να πούμε ότι η εφηβεία είναι μια φάση κρίσης. Ο έφηβος βρίσκεται απέναντι στις απαιτήσεις σχετικά την επαγγελματική του σταδιοδρομία και την ολοκλήρωση της ταυτότητας και της προσωπικότητάς του και από την άλλη οι γονείς, μέχρι τώρα είχαν τα παιδιά τους που έδειχναν την ανάγκη τους για προστασία, φροντίδα και καθοδήγηση ενώ τώρα καλούνται να αντιμετωπίσουν τη μεταμόρφωση των παιδιών τους ως προς την ενηλικίωση και μάλιστα να σπρώξουν τα παιδιά τους προς αυτόν τον δρόμο αφήνοντας τα να μεγαλώσουν. Αυτό το πέρασμα προς την ενηλικίωση ενέχει πολλές συγκρούσεις μεταξύ τους. Το μεταβατικό στάδιο αυτό που περνούν τα παιδιά, οι ορμονικές αλλαγές που κατακλύζουν το σώμα, οι ανησυχίες τους, οι προβληματισμοί τους και οι προτεραιότητές τους, έρχονται σε σύγκρουση με τις αντιλήψεις των γονιών τους.
Οι συγκρούσεις
Για να περάσει το παιδί μέσα από τη φάση της εφηβείας προς την ενηλικίωση, πρέπει σταδιακά να μπορέσει να «αποχωριστεί» από τους γονείς του, ή μάλλον καλύτερα, οι γονείς να του επιτρέψουν να μην είναι πλέον παιδάκι αλλά να μεγαλώσει. Ενώ σαν παιδιά έχουμε ανάγκη οι γονείς να είναι πολύ κοντά μας, για να νιώθουμε ασφάλεια και ηρεμία, η εγγύτητα αυτή στη εφηβεία προκαλεί αυξημένη ένταση και συγκρούσεις. Η σύγκρουση θεωρείται μια διαδικασία η οποία συντελεί ουσιαστικά στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του εφήβου. Όποια μορφή και να παίρνει η σύγκρουση, αποτελεί μια εξελικτική διαδικασία αρκεί να είναι μέσα σε συγκεκριμένα πλαίσια.
Προσπαθώντας ο έφηβος να προσδιορίσει την νέα του ταυτότητα, προβαίνει σε συγκρούσεις με τους γονείς του, όπου αξιολογεί τα νέα του όρια. Κι ο ίδιος δεν είναι σίγουρος αν μπορεί να τα καταφέρει στο νέο του ρόλο αλλά οι γονείς πρέπει να τον ωθήσουν στην υπεράσπιση του νέου του ρόλου που τον θέλει πιο αυτόνομο, αλλιώς θα χρειάζεται πάντα τους γονείς του για να προχωρήσει παραπέρα. Ο έφηβος βρίσκεται σε σύγχυση. Από τη μία δεν είναι ενήλικος και εξαρτάται άμεσα από τους γονείς του κι από την άλλη πλέον δεν είναι παιδί και προσπαθεί να διαμορφώσει μια νέα ταυτότητα και να διαχωριστεί από τους γονείς του. Το θέμα δεν είναι να αποφεύγονται οι συγκρούσεις αλλά σαν γονείς να μπορούμε να τις διαχειριζόμαστε. Μην ξεχνάτε ότι οι γονείς παραμένουν ένα καταφύγιο για τα παιδιά τους, ιδίως στην αρχή της εφηβείας. Η απουσία μίας τέτοιου είδους προστασίας μπορεί να οδηγήσει τον έφηβο σε σκέψεις απελπισίας, καθώς μπορεί να νιώσει συναισθηματικά μόνος. Οι σχέσεις λοιπόν και τα όρια μέσα στην οικογένεια πρέπει να επαναπροσδιοριστούν καθώς πλέον οι ανάγκες έχουν αλλάξει.
Ελευθερία αλλά και Οριοθέτηση
Ο έφηβος την περίοδο αυτή της ζωής του, κρίνει, αμφισβητεί, δοκιμάζει νέες αρχές και τρόπους ζωής. Θεωρείται, λοιπόν σημαντικό, οι γονείς να διαμορφώσουν σαφή όρια, να έχουν σταθερές αρχές, ξεκάθαρες αξίες και πάντα να ασκούν έλεγχο. Είναι αναγκαίο στην ηλικία αυτή να τεθούν κανόνες και όρια κατόπιν επιχειρημάτων ώστε να ξέρει ο νέος ποιο είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να κινείται. Να θυμάστε ότι οι έφηβοι όσο κι αν μάχονται για να κερδίσουν την αυτονομία τους άλλο τόσο έχουν ανάγκη από προστασία αλλά και να τους γίνεται σαφές το αίσθημα του ανήκειν στην οικογένεια.
Εμπιστοσύνη
Δείξτε εμπιστοσύνη στις επιλογές του. Ο έφηβος θέλει οι γονείς να τον αντιμετωπίζουν ως ένα άτομο υπεύθυνο και ικανό για αυτονομία.
Σεβαστείτε τους
Οι γονείς πρέπει να ζητούν απαντήσεις από τους εφήβους σε καθημερινά πρακτικά ζητήματα όπως π.χ. τι ώρα θα επιστρέψουν στο σπίτι, με ποιον θα βγουν ή που θα πάνε, πρέπει όμως να δείχνουν σεβασμό στην ιδιωτική ζωή των παιδιών τους και να καταλάβουν πως δε γίνεται να γνωρίζουν τα πάντα για την προσωπική τους ζωή πλέον (π.χ. σεξουαλική ζωή, ψάξιμο προσωπ. αντικειμένων).
Προσωπική αισθητική
Οι γονείς πρέπει να συνειδητοποιήσουν πως η αισθητική των νέων δεν είναι ίδια με τη δική τους. Η ανασφάλεια με το σώμα τους λόγω των αλλαγών που συντελούνται σ’αυτό, το αίσθημα ντροπής που μπορεί να τους διακατέχει λόγω της εικόνας που έχουν για τον εαυτό τους και αυτό που θα ήθελαν, η άποψή τους περί ομορφιάς και ντυσίματος πιθανότατα είναι εντελώς διαφορετικά από αυτό που πιστεύουν και θέλουν οι γονείς και δεν πρέπει να απαιτούν οι γονείς από τους εφήβους να αλλάξουν αλλά να το δουν μέσα απ’το πρίσμα της εξελικτικής τους πορείας προς τη διαφοροποίηση και να προσπαθήσουν να τους τονώνουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή τους.
Κατανόηση
«Αφού και να σου πω δε θα καταλάβεις…!!!»Οι έφηβοι αισθάνονται πως οι γονείς τους δεν τους καταλαβαίνουν. Σκεφτείτε τη δική σας αίσθηση όταν ήσασταν έφηβοι. Όταν ένας έφηβος κλείνεται στο δωμάτιό του και απομονώνεται οι γονείς πρέπει να δείξουν κατανόηση (πάντα σε συνδυασμό με την οριοθέτηση που αναφέρθηκε παραπάνω κι όχι αλόγιστα). Αν ο έφηβος θέλει να μοιραστεί τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του με τους γονείς, εσείς θα πρέπει να είστε διαθέσιμοι, ωστόσο μην απογοητευτείτε αν αντί για εσάς επιλέξουν κάποιον μέσα από το φιλικό τους περιβάλλον ή κάποιον αδερφό/ή να τα μοιραστούν, καθώς είναι πιο κοντά στη δική τους οπτική.
Το σημαντικότερο για τους γονείς είναι να μην αποποιηθούν το ρόλο τους. Μικρά ή μεγάλα, τα παιδιά χρειάζονται το οικογενειακό πλαίσιο. Όλα τα παραπάνω δεν θα εξασφαλίσουν ότι θα είμαστε τέλειοι γονείς για τους εφήβους μας. Εξάλλου αν είμαστε τέλειοι πώς θα καταφέρουν να αποκοπούν από εμάς? Το σημαντικό είναι να διατηρείται ενεργή η επικοινωνία ακόμα κι όταν οι καταστάσεις την εμποδίζουν.