Το άγχος είναι ένα ψυχοσωματικό φαινόμενο για το οποίο γίνεται πολύς λόγος στη σύγχρονη εποχή
(γρήγοροι ρυθμοί ζωής, αύξηση της πίεσης για επιδόσεις , αίσθηση αδιεξόδου και έντονη αβεβαιότητα για το μέλλον). Αυτό τον καιρό οι συζητήσεις για το άγχος έχουν ενταθεί εν όψει των Πανελληνίων εξετάσεων. Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε έναν έφηβο να αξιοποιήσει δημιουργικά το άγχος του;
Ένα πρώτο πράγμα που θα πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι ο κάθε μαθητής είναι διαφορετικός. Το πώς θα υποδεχτεί λοιπόν το άγχος των εξετάσεων εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες και κυρίως από το πώς έχει μάθει να διαχειρίζεται τις αγχογόνες καταστάσεις γενικότερα. Αυτό φυσικά σχετίζεται με το πώς οι γονείς του βιώνουν και διαχειρίζονται το άγχος, με τις σχετικές εμπειρίες δηλαδή του παιδιού στην οικογένεια καταγωγής. Συστημικά σκεπτόμενη λοιπόν (ότι το άγχος είναι ένα ψυχικό φαινόμενο που συμβαίνει στις σχέσεις και όχι στο άτομο), παραθέτω κάποιες ιδέες για τους γονείς που θέλουν να υποστηρίξουν τα παιδιά τους στο δύσκολο αυτό καθήκον.
- Ένα πρώτο πράγμα που θα πρέπει να γίνει είναι να αναλάβει ο καθένας μέσα στην οικογένεια τη διαχείριση του «άγχους που του αναλογεί». Δεν είστε εσείς που εξετάζεστε! Δείτε τη διαδικασία των εξετάσεων σα μια πρώτη δοκιμασία ωρίμανσης που περνούν οι έφηβοι.: δε μπορείτε να την αναλάβετε εσείς αντί γι αυτούς, αλλά μπορείτε να είστε δίπλα τους και να τους ενδυναμώνετε.
- Αναλογιστείτε ποιο είναι το δικό σας άγχος όσον αφορά τις εξετάσεις, πόσο σας ανησυχεί η επιτυχία ή η αποτυχία του μαθητή και για ποιούς λόγους. Παρατηρήστε πώς αντιδράτε εσείς σε καταστάσεις που σας αγχώνουν και κατά πόσο αυτή η αντιμετώπιση σας είναι χρήσιμη. Είναι γνωστό πως τα παιδιά χρησιμοποιούν τους γονείς σα πρότυπά τους περισσότερο παρατηρώντας τη συμπεριφορά τους παρά ακούγοντας αυτά που λένε. Αν για παράδειγμα κάθε φορά που έρχεστε αντιμέτωποι με την αβεβαιότητα της ζωής αντιδράτε με πανικό, όσο κι αν προσπαθείτε να πείσετε το παιδί να είναι ψύχραιμο, μάλλον αυτό δε θα πετύχει! Υποδεχτείτε το δικό σας άγχος σα σύμμαχο και τότε υπάρχουν πιθανότητες ο μαθητής να κάνει το ίδιο.
- Τα πράγματα που λέτε στον/στην έφηβο /η θα αποτελέσουν τον εσωτερικό του μονόλογο. Διατηρείστε τη θετική ματιά και μείνετε προσανατολισμένοι στην ανάγκη για προσπάθεια. Το μήνυμα εδώ είναι : «εφόσον έχεις θέσει αυτόν το στόχο προσπάθησε για το καλύτερο». Αποφύγετε τις αρνητικές διατυπώσεις που είναι προσανατολισμένες στην αποτυχία («αν δεν προσπαθήσεις θα αποτύχεις»).
- Όσο λιγότερο απειλητική βιώνεται η αποτυχία στις εξετάσεις για την αυτοεικόνα του εφήβου, τόσο πιθανότερο είναι να υποδεχτεί το άγχος ως σύμμαχο. Ο έφηβος, ακόμα κι αν δε το δείχνει έχει ανάγκη την αγάπη και την άνευ όρων αποδοχή του γονιού. Από αυτά άλλωστε εξαρτάται σε μαγάλο βαθμό η αυτοεκτίμησή του. Βασικό μήνυμα εκ μέρους σας εδώ είναι : «Είσαι παιδί μας και η αγάπη μας για σένα είναι δεδομένη ακριβώς γι αυτό, ανεξάρτητα από την επίδοσή σου στις εξετάσεις. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τομείς που τα καταφέρνεις και δε χρειάζεται να μας αποδείξεις τίποτα» . Ένα τέτοιο μήνυμα κάνει το ενδεχόμενο της αποτυχίας να μοιάζει λιγότερο απειλητικό, καθώς δεν απειλεί τη σχέση του εφήβου με το γονιό του.
- Η σταθερότητα και η ψυχραιμία σας θα δώσει επίσης στον έφηβο τη δυνατότητα να σας εκφράσει τι ακριβώς χρειάζεται από εσάς τις δύσκολες μέρες των εξετάσεων. Σίγουρα ένας ήρεμος και διερευνητικός διάλογος θα δώσει το έναυσμα στον έφηβο να οργανώσει καλύτερα τη σκέψη του.
- Το δύσκολο κομμάτι: όλα τα παραπάνω, αν είναι απλά τρικ δε θα πιάσουν! Πρέπει να τα πιστεύετε!
Καραγιάννη Γωγώ, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια, Ειδικός Παιδαγωγός.