Τα Χριστούγεννα ασφαλώς είναι μια σπουδαία οικογενειακή γιορτή, αφιερωμένη περισσότερο στα παιδιά
. Οι μέρες των σχολικών διακοπών, η μαγεία του στολισμού και όλες αυτές οι προετοιμασίες, τα ήθη και τα έθιμα, σημαδεύουν ανεξίτηλα την παιδική ζωή με υπέροχες, νοσταλγικές αναμνήσεις.
Παραδόσεις, λοιπόν, χριστουγεννιάτικες. Αν και εκφράζονται με διαφορετικούς τρόπους και συνήθειες, έχουν μια παγκόσμια κυρίαρχη τελετουργική έκφραση: τη συνάντηση των περισσότερων μελών της ευρείας οικογένειας γύρω από το χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Κάποτε όμως τα παιδιά γίνονται ενήλικες. Αυτό οι γονείς κάνουν πως το ξεχνούν, προσπαθούν να κρατήσουν τα χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα κάτω από το παλιό καθεστώς των δικών τους αντιλήψεων και της παλιάς κηδεμονίας των παιδιών τους.
Οι ρόλοι
Αρκετοί γονείς αναλαμβάνουν τον ρόλο του πατριάρχη της οικογένειας, θέλοντας να συγκεντρώσουν ολόκληρο το… σόϊ. Μαζί με τον κόπο, τον χρόνο και τα έξοδα, η χριστουγεννιάτικη προετοιμασία περιλαμβάνει και την άσκηση κάθε είδους ψυχολογικής πίεσης προς τα μεγάλα πια παιδιά τους: «εγώ που σε μεγάλωσα, σε σπούδασα, σου ανατρέφω τα παιδιά σου, θα με πεθάνεις από τον καϋμό μου, τι θα πει ο κόσμος» κλπ. Η ενοχή, ο κίνδυνος υγείας, η απειλή της κοινωνικής έκθεσης και ό,τι άλλο τέλος πάντων κυκλοφορεί ως μοτίβο στις οικογένειες επιστρατεύονται αυτές τις άγιες μέρες, προκειμένου να κοπάσουν οι διαμαρτυρίες και να πειθαρχήσουν οι αντιρρησίες.
Τα ενήλικα παιδιά νιώθουν την αφόρητη γονεϊκή πίεση να ακυρώσουν δικά τους σχέδια για να μη λείψουν από την χριστουγεννιάτικη συγκέντρωση. Oμως, κάποιες φορές, κατέληξε να συμβεί αυτό που φοβόντουσαν: να υποστούν για παράδειγμα τα φαρμακερά βέλη κάποιου συγγενή, όταν το γλέντι προχώρησε και άρχισε να « μιλάει το κρασί», βιώνοντας τον κίνδυνο να τιναχτεί στον αέρα η όλη προετοιμασία και καλή πρόθεση του οικοδεσπότη και γονιού τους, αν δεν έδιναν «τόπο στην οργή».
Σήμερα, οι περισσότεροι νεαροί ενήλικες απεχθάνονται την επανάληψη- «τα ίδια και τα ίδια»- την υποκρισία μεταξύ των συγγενών, προτιμούν τις αλλαγές, το διαφορετικό αλλά και την γνησιότητα των σχέσεων. Συχνά θέλουν να μείνουν μακριά από κάποιους συγγενείς, αν στο παιδικό παρελθόν τους υπήρξαν κάποιες δυσάρεστες εμπειρίες μαζί τους, τότε που το χριστουγεννιάτικο τραπέζι έληξε άδοξα σε μια ατμόσφαιρα αρνητικά φορτισμένη. Είναι αλήθεια ότι συχνά κάποιες προηγούμενες παρεξηγήσεις, κάποιες μικρές δυσάρεστες εκπλήξεις ή υπόκωφες διαφορές μεταξύ των μελών της ευρείας οικογένειας καραδοκούν ενάντια στο γιορταστικό πνεύμα. Παρόλα αυτά είναι γνωστό ότι οι γονείς επιμένουν, υποστηρίζοντας φανατικά την άποψη ότι είναι τα Χριστούγεννα που θα ξεχαστούν οι διαφορές , θα λυθούν οι παρεξηγήσεις και θα έλθουν πιο κοντά ακόμα και τα πιο απομακρυσμένα μέλη της οικογένειας, θείοι, ξαδέλφια, εξ αίματος ή αγχιστείας. Ετσι, θα αναζωογονηθούν οι δεσμοί, θα επιβεβαιωθεί ότι «είμαστε ένα μεγάλο και δεμένο σόϊ», δηλαδή μια ομάδα κοινωνικά ισχυρή και αξιοσέβαστη.
Θα φάμε ή θα φαγωθούμε;
Είναι ένα δανεισμένο από κάπου σλόγκαν των χριστουγεννιάτικων ευχών μου, στα αδιέξοδα παράπονα , όταν πιέζονται να υποχωρήσουν μπροστά στα κλάματα ή και στους πιο στυγνούς γονεϊκούς εκβιασμούς. Τα ενήλικα- μερικές φορές και… υπερήλικα- παιδιά, κυριολεκτικά καταστρέφουν τις γιορτές τους, τα προσωπικά σχέδια και τις επιθυμίες τους, υποχωρώντας σε εκβιασμούς…. μη υγείας και μη μακροημέρευσης των γονιών και πεθερικών τους. Ολοι θα έχουμε ακούσει τριγύρω μας εκείνες τις γνωστές ατάκες «του χρόνου δεν ξέρω αν θα ζω, αν θάχω την υγειά μου να σας προσφέρω αυτό το τραπέζι αλλά ποτέ δεν υπόσχονται ότι αν δεν συμβεί το… μοιραίο αυτός ο εκβιασμός θα είναι ο τελευταίος!
Τα αποτελέσματα λοιπόν αυτής της επίπονης και ψυχαναγκαστικής σύναξης δεν είναι πάντα χαρούμενα και ευτυχισμένα. Αρκετά συχνά εξανεμίζονται οι καλές προθέσεις του γονιού- οικοδεσπότη κάτω από υπόκωφους υπαινιγμούς μεταξύ ακόμα και των πιο στενών συγγενών που εκφράζουν από τον ανταγωνισμό μεταξύ των ακαδημαϊκών επιδόσεων των παιδιών τους αλλά και την οικονομική επιφάνεια όσο και… την διαφάνεια των πιο απόκρυφων οικογενειακών μυστικών. Ο απόηχος μπορεί να φτάσει μέχρι το ερχόμενο Πάσχα και καθόλου σπάνια μέχρι τα… επόμενα Χριστούγεννα και να μολύνει με έμμεσο τρόπο και άλλα μέλη της ευρείας οικογένειας, που δεν πήραν μέρος στις άμεσες διαμάχες. Πιο συχνά τα εγγόνια ή τα ξαδέλφια θα υποστούν τις συνέπειες της συμπεριφοράς των γονιών τους, αναγκασμένα να ακολουθήσουν την παρεξήγηση, αλλάζοντας… προς το ψυχρό και εχθρικό τις συμπεριφορές τους.
Το χάσμα των γενεών και αντιλήψεων
Οι παραδόσεις, όσο περισσότερο εκφράζονται με επιτακτικούς- υποχρεωτικούς τρόπους άλλο τόσο σαμποτάρουν τον ευγενή σκοπό για τον οποίο καθιερώθηκαν. Οι προσταγές καταστρέφουν όχι μόνο αυτές τις ιδιαίτερες μέρες αλλά μολύνουν σε βάθος χρόνου τις πολυπόθητες και περιζήτητες σχέσεις αγάπης και τρυφερότητας. Πραγματικά είναι πλούτος ψυχής να συναντιούνται άνθρωποι, δεμένοι με δεσμούς αίματος και αγάπης, να τηρούν τις παραδόσεις με καλή διάθεση, να βιώνουν ξανά μαζί τη στοργική αφοσίωση, να μοιράζονται τις κοινές αναμνήσεις τους. Αφηγήσεις και αναμνηστικά ανέκδοτα πραγματικά ωφελούν τα μέλη μιας ευρείας και πολυμελούς οικογένειας.
Ο μετασχηματισμός της σχέσης γονιού-παιδιού
Οι γονεϊκές προσταγές καταλήγουν σε αγγαρείες, οδηγούν σε αυταρχισμό , αναγκάζοντας τους νεαρούς ενήλικες να καταφεύγουν σε ένα σωρό καυστικά σχόλια και υποδείξεις προς τους γονείς, μόνο και μόνο για να ξεφορτωθούν αυτό το άδικο και παράλογο αυτό χρέος. Αν όμως έχουν την απαίτηση βοήθειας και προσφοράς εκ μέρους των γονιών τους, ζητώντας π.χ την οικονομική τους υποστήριξη, την αποκλειστική φροντίδα τους στο μεγάλωμα των παιδιών, το μαγείρεμα κλπ., θα πρέπει να αναμένουν τα βαριά ανταλλάγματα, τον εκβιασμό , την πρόφαση αδυναμίας αλλά και την έλλειψη φιλικού περίγυρου των γονιών τους, λόγω της αποκλειστικής απασχόλησής τους στη ζωή των παιδιών τους.
Τα ενήλικα παιδιά θα χρειασθεί να αξιολογήσουν τον εαυτό τους και τις ανάγκες τους εξίσου δίκαια με τις ανάγκες των γονιών τους.
Θα χρειασθεί για παράδειγμα να εξηγήσουν με ειλικρίνεια τις επιθυμίες τους, να οπλισθούν με θάρρος και σταθερότητα προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές αντιδράσεις.
Μια ρεαλιστικά διατυπωμένη ενημέρωση των γονιών είναι πως μάλλον είναι αγχωτικό να περνάμε τα Χριστούγεννα με ανθρώπους που αγαπάμε μεν πάρα πολύ αλλά θα θέλαμε να κάνουμε κάτι άλλο με άλλους. Με τον χρόνο, οι γονείς θα το πάρουν απόφαση και πολύ πιθανά να βρουν άλλες λύσεις ή να αναπτύξουν διαφορετικές απόψεις.
Πάντως ό,τι και να αποφασίσουμε, το καλύτερο είναι να το κάνουμε δεκτό μέσα μας ως επιλογή και όχι ως συμβιβασμό. Αυτό θα κλείσει την συναισθηματική εκκρεμότητα και θα περιορίσει το άγχος και τον θυμό.