Τα φλαβονοειδή είναι πολυφαινολικές ενώσεις, πολλές από τις οποίες είναι υπεύθυνες για το χρώμα των καρπών και των ανθέων.
Είναι πολύ διαδεδομένες στα φυτά και συνιστούν σημαντικό κομμάτι της διατροφής.
Με την ανακάλυψή τους από τους ερευνητές θεωρούνταν βιταμίνες που προστατεύουν τα τριχοειδή αιμοφόρα αγγεία. Αργότερα ονομάστηκαν βιταμίνες Ρ από τον νομπελίστα βιοχημικό Albert Szent-Gyorgi. Εν τέλει, αποδείχθηκε η διαφορετική τους χημική σύσταση και αποτέλεσαν ξεχωριστή ομάδα, τα φλαβονοειδή.
Η ομάδα των φλαβονοειδών αποτελείται από περισσότερες από 3.000 ενώσεις, πιο σημαντικές από τις οποίες είναι οι φαινόλες, οι ισοφλαβόνες, οι φλαβονόλες η κερκετίνη, οι κατεχίνες, οι τανίνες, τα φαινολικά οξέα και οι ανθοκυανίνες.
Η κυριότερη αιτία που καθιστά τα φλαβονοειδή ευεργετικά για την υγεία είναι οι αντιοξειδωτικές, οι αντιθρομβωτικές και οι αντικαρκινικές τους ιδιότητες.
Η αύξηση της διαπερατότητας των τριχοειδών αγγείων είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα σε διάφορες παθήσεις. Το φαινόμενο αυτό γίνεται ορατό μετά από συμπτώματα όπως το αιμορραγικό σύνδρομο, η υπέρταση και τα οιδήματα και σε παθήσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, το σκορβούτο ( έλλειψη βιταμίνης C), οι αιμορροΐδες και τα διάφορα έλκη. Πρόσφατες μελέτες με φυτικά εκχυλίσματα φλαβονοειδών απέδειξαν ότι μειώνουν τη διαπερατότητα και την ευθραυστότητα των τοιχωμάτων των τριχοειδών. Η δράση αυτή πιθανόν να οφείλεται στο δεσμό που αναπτύσσεται μεταξύ αυτών και του κολλαγόνου των τοιχωμάτων των τριχοειδών. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι έχουν προστατευτική δράση στην αρτηριοσκλήρωση και αντιοξειδωτική δράση που εμποδίζει την οξείδωση της LDL. Τέτοια δράση παρουσιάζουν οι ανθοκυανίνες, γλυκοσίδες που βρίσκονται κυρίως στο κόκκινο κρασί. Ο χυμός λεμονιού μειώνει την χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια ενώ του πορτοκαλιού αυξάνει την HDL. Αντιθρομβωτική δράση έχουν οι φλαβονόλες και οι ανθοκυανίνες . Ελαττώνουν την συγκόλληση των αιμοπεταλίων και έτσι μειώνουν την πιθανότητα δημιουργίας θρόμβων. Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν χαμηλό ποσοστό στεφανιαίας νόσου σε γαλλικές πόλεις όπου καταναλώνεται το κόκκινο κρασί.
Διάφορες εργαστηριακές αναλύσεις και μελέτες σε πειραματόζωα έχουν δώσει ενδείξεις για μια σειρά θετικών επιδράσεων των φλαβονοειδών στην υγεία, όπως η καταπολέμηση φλεγμονών και η αναστολή της ανάπτυξης καρκινικών κυττάρων. Η τανγκερετίνη, για παράδειγμα, που περιέχεται στη φλούδα των κίτρων, έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, ενώ ερευνητές του υπουργείου Υγείας των ΗΠΑ σε δημοσίευσή τους τονίζουν ότι τα φλαβονοειδή του πορτοκαλιού εμποδίζουν τη δράση ενζύμων που μετατρέπουν κάποια συστατικά του καπνού του τσιγάρου σε καρκινογενείς ουσίες.
Επίσης οι φλαβόνες (από το λατινικό flavus, που σημαίνει κίτρινο) έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, πιθανόν λόγω της αναστολής μερικών ενζυμικών συστημάτων που εμπλέκονται στο σχηματισμό και την εξέλιξη της φλεγμονής.
Μία ακόμα ευεργετική ιδιότητα των ουσιών αυτών είναι το γεγονός ότι αποτρέπουν το σχηματισμό ελκών, μετριάζουν των πόνο και σταματούν την αιμορραγία. Πρόσφατες μελέτες in vivo σε ποντίκια έδειξαν ότι η μυρικετίνη και ο γναφαλοσίδης ήταν οι πιο αποτελεσματικές ουσίες, ενώ στα κουνέλια ιδιαίτερη δράση είχαν οι κατεχίνες.
Γενικά, φλαβονοειδή θα βρούμε στο κρεμμύδι, στα μούρα, στα μύρτιλλα, στο μπρόκολο, στα μήλα, στις φράουλες, στα δημητριακά, στο κόκκινο κρασί, στο πράσινο και μαύρο τσάι, στα κόκκινα σταφύλια, στη σόγια, στα χόρτα, στο λάχανο, στο κουνουπίδι, στο πορτοκάλι, στο λεμόνι και στη σοκολάτα.
Συμπερασματικά, μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλές έρευνες που αφορούν τις παροχές των φλαβονοειδών στην υγεία μας και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι ουσίες αυτές είναι ικανές να μας προστατέψουν από καρδιαγγειακά επεισόδια, από καρκινικούς όγκους και από τις βλαβερές ελεύθερες ρίζες. Όμως, οι επιδημιολογικές μελέτες δεν έχουν δώσει σαφή συμπεράσματα. Έρευνα Φινλανδών επιστημόνων, που δημοσιεύθηκε στο British Medical Journal το Φεβρουάριο του 1996, έδειξε ότι οι μειωμένες πιθανότητες θανάτου από καρδιακό επεισόδιο σχετίζονται με την κατανάλωση μήλων και κρεμμυδιών, δύο από τις κυριότερες διατροφικές πηγές φλαβονοειδών, ενώ οι ίδιοι ερευνητές επισήμαναν πιθανή προστασία και από τον καρκίνο του πνεύμονα. Αντίθετα, έρευνα επιστημόνων του Χάρβαρντ κατέδειξε ότι τα φλαβονοειδή παρέχουν στατιστικά ασήμαντη προστασία για τη στεφανιαία νόσο. Το σίγουρο είναι ότι τα φλαβονοειδή δεν είναι σε καμία περίπτωση βλαβερά για την υγεία μας, οπότε μόνο να κερδίσουμε μπορούμε από την ένταξή τους στο καθημερινό μας διαιτολόγιο. Άλλωστε, τα φρούτα και τα λαχανικά στα οποία περιέχονται είναι από μόνα τους η βάση μιας υγιεινής διατροφής και ένας ακόμη τρόπος να κερδίσουμε συμμάχους για την αμυντική λειτουργία του οργανισμού μας, που είναι τα φλαβονοειδή.
